جشنواره بینالمللی فیلم فجر یا همان جشنواره فیلم فجر مهمترین جشنوارهی سینمایی ایران است که به مناسبت پیروزی انقلاب مردمی سال ۱۳۵۷ و به یاد انقلاب، از سال ۱۳۶۱ تاکنون معمولاً در میانه بهمن ماه هر سال در تهران برگزار میگردد. تاکنون ۳۶ دوره از این جشنواره برگزار شدهاست که آخرین آن در سال ۱۳۹۶ بود. این جشنواره توسط بنیاد سینمایی فارابی و زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار میشود.
جشنواره فیلم فجر، جایگزینی برای جشنواره بینالمللی فیلم تهران بود که تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، با حمایت دفتر مخصوص شهبانو فرح پهلوی در ایران برگزار میشد و در آن فیلمهای برگزیده سینمای ایران در کنار آثار سینمای بینالمللی به رقابت میپرداختند. بعد از انقلاب، این جشنواره تعطیل شد و بعد از ۴ سال جشنواره فیلم فجر، همزمان با روزهای دهه فجر جایگزین آن شد. نخستین دوره جشنواره فیلم فجر از ۱۲ تا ۲۲ بهمن سال ۱۳۶۱ به دبیری حسین وخشوری برگزار شد.
جشنواره فجر تا سال ۱۳۷۴ فقط به تولیدات سالانهی سینمای ایران میپرداخت. از سال ۱۳۷۴ جشنواره به صورت بینالمللی برگزار میشود و علاوه بر سینمای ایران، در بخش بینالملل به بررسی فیلمهایی از سینمای جهان میپردازد. در بخشهای رقابتی این جشنواره، شرکت کنندگان برای کسب جایزهی مخصوص که “سیمرغ بلورین” نام دارد با هم رقابت میکنند. دیپلم افتخار و لوح زرین از دیگر جوایز این جشنواره میباشند. طی سالیان اخیر مسابقههای سینمای مستند، فیلم کوتاه و مسابقه مواد تبلیغاتی و اطلاعرسانی نیز به بخشهای سینمای ایران اضافه شدهاست. در ابتدای جشنواره آیین بزرگداشت یک هنرمند برگزار میشود و در انتها هم جوایز ویژه و مردمی به فیلم انتخاب شده با رای مردم داده میشود. در سال ۱۳۹۳ بخش بینالملل جشنواره جدا شد.
آمار قابل توجه
- پرویز پرستویی اولین جوانی بود که جایزه سیمرغ گرفت. او در ۲۸ سالگی به خاطر بازی در فیلم دیار عاشقان از دومین جشنواره فیلم فجر در سال۱۳۶۲ سیمرغ گرفت.
- گلشیفته فراهانی جوانترین بازیگری است که سیمرغ گرفته او در ۱۴ سالگی به خاطر بازی در فیلم درخت گلابی سیمرغ شانزدهمین جشنواره فیلم فجر را در سال ۱۳۷۶ رادر بخش بینالملل گرفت.
- رقیه چهره آزاد در ۸۱ سالگی برای بازی در فیلم مادر سیمرغ گرفت و مسنترین برنده این جایزهاست.
- از دوره سوم ۱۳۶۳ تا دوره ششم ۱۳۶۶ سن تمامی برندگان سیمرغ بالای ۴۰ سال بودهاست.
- مهدی اسدی در ۱۲ سالگی دیپلم افتخار را برای بازی در فیلم بهار گرفت تا در دورهٔ چهارم ۱۳۶۴ جوانترین بازیگری باشد که تاکنون روی سن رفتهاست.
- از دورهٔ شانزدهم ۱۳۷۶ تا بیست و سوم ۱۳۸۳ حداقل یک بازیگر زیر سی سال بوده که سیمرغ گرفتهاست.
- جوانترین بازیگری که سیمرغ نقش اول را گرفته حسین عابدینی است. او به خاطر بازی در فیلم باران در ۲۰ سالگی سیمرغ دوره نوزدهم ۱۳۷۹ را گرفت. بهرام رادان با گرفتن سیمرغ دوره بیست و دوم ۱۳۸۲ برای فیلم شمعی در باد دوم است.
- جوانترین بازیگر زنی که سیمرغ بازیگر اول را گرفته ترانه علیدوستی است. او در ۱۸ سالگی برای بازی در فیلم من ترانه ۱۵ سال دارم سیمرغ دوره بیستم ۱۳۸۰ را گرفت. باران کوثری در ۲۱ سالگی در دوره بیست و پنجم ۱۳۸۵، میترا حجار در ۲۳ سالگی در دوره شانزدهم ۱۳۷۶، رؤیا نونهالی در ۲۴ سالگی در دوره هفتم ۱۳۶۷ و مینا لاکانی در ۲۵ سالگی در دوره سیزدهم ۱۳۷۳ در ردههای بعدی قرا دارند.
- محمدرضا فروتن و هدیه تهرانی در فیلم قرمز تنها زوج سینمایی میباشند که برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد و زن سال در یک فیلم شدهاند.
- پرویز پرستویی تنها بازیگری است که تا به حال توانسته دو سال پشت سرهم (دورههای ۲۴ و ۲۳) سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد را برای بازی در فیلمهای بید مجنون و به نام پدر بدست آورد.
- چهار کارگردان در میان ۲۲ کارگردان بخش سودای سیمرغ جشنواره فیلم فجر ۳۴، پیش از این موفق به دریافت سیمرغ بهترین کارگردانی شدهاند و ابراهیم حاتمی کیا و اصغر فرهادی در این بین رکورددار هستند.
- سید علی قائم مقامی تنها مدیر تولید سینما است که در جشنواره بینالمللی فیلم فجر مورد تقدیر قرار گرفته، وی در سی و دومین جشنواره بینالمللی فیلم فجر برای مدیریت تولید فیلمهای چ و رستاخیز جایزه گرفتهاست.